Een paar jaar nadat ik de Rijksacademie in Amsterdam heb afgerond, afdeling grafiek, krijg ik het verzoek van het Stadsarchief van Amsterdam of zij werk aan kunnen kopen voor de Collectie Commissie voor de Tekeningen.
Dat is uiteraard een leuke vraag en nog bijzonderder is het feit dat ik de vraag om kan buigen naar een voorstel. . .
Tijdens m’n studie woonden wij op een 2e etage aan de Bilderdijkkade, in een zogenaamde voor-tussen-achter-woning. Heel kompakt maar groot genoeg voor twee personen. Het idee dat hier in het verleden een heel gezin moest wonen is moeilijk te begrijpen. Meer dan 100 jaar is dit min of meer de ‘luxe’ standaard voor een Amsterdamse arbeiderswoning. Alhoewel het kan nog kleiner. . . In Amsterdam werden aan het einde van de 19e eeuw ook veel rug-aan-rugwoningen gebouwd en deze waren dus nog kleiner.
Na afronding van de frottage ‘standvink koetshuis’ [link] heb ik de frottage-techniek nog in m’n hoofd.
Ik stel het Stadsarchief voor om een vloerfrottage te maken van één zo’n kompakte woning, een afdruk van een vloer op ware grootte!
Deze zal dan na realisatie, verpakt in een kist met documentatie, dagboeken en foto’s, als een soort van tijdscapsule, in het archief ‘verdwijnen’.
Als deze kist dan over 100-200 jaar weer eens tevoorschijn wordt gehaald en de frottages worden uitgerold ziet men het leefoppervlak van een woning waar ruim 100 jaar lang, van 1883 tot 1985, op is gewoond en geleefd.
Dan zijn inmiddels, kan ik toch aannemen, al die woningen gesloopt of zwaar gerenoveerd.
Maar wat blijft is die vloerfrottage, een afdruk van een karakteristieke woonplek uit een specifieke periode.
Dit is in feite vergelijkbaar met wat een archeoloog vindt als hij op een historische site de grond afschavend, paalsporen en greppels aantreft, op basis waarvan hij kan reconstrueren hoe een woning uit een ver verleden eruit moet hebben gezien.
Iets vergelijkbaars ligt dan dus geduldig in het archief te wachten tot het wordt ‘wakker gekust’.
Dit voorstel is goedgekeurd en ik kan aan de slag. Helaas is inmiddels de woning die ik op het oog had gesloopt en begint er een speurtocht door Amsterdam naar mogelijke andere geschikte locaties. Uiteindelijk wordt het de tweede etage van de Da Costastraat 123. Deze zogenaamde rug-aan-rug-woning gebouwd in 1883 staat op de nominatie om spoedig te worden gesloopt. Nu slechts bewoond door twee studenten, Marianne H. in de voor- en haar broer Gerard in de achterwoning.
Ondanks de sloopplannen is er voldoende tijd om de woningen in de bewoonde toestand te fotograferen. Na de verhuizing van deze laatste twee bewoners kan ik aan de slag met papier en vetkrijt en wrijf de vloeren af van beide woningen, inclusief de overloop en de twee toilletten, op 160 bladen papier .
Zo zijn bijvoorbeeld bij de voor-woning de scheidingswanden tussen woonkamer en alkoof [= het slaapgedeelte] gesloopt en in de keuken is een deel van de turfkast weggezaagd om plaats te maken voor een douche. De achterwoning heeft nog wel een deel van de scheidingswand tussen woonkamer en alkoof en is ook de turfkast nog aanwezig. Alles is te ‘lezen’ op die vloerfrottage.